NSA: nie ma prawnych przeszkód, aby spółka w organizacji nie mogła uczestniczyć w neutralnej podatkowo wymianie udziałów
Naczelny Sąd Administracyjny 22 lipca 2021 r. wydał wyroki w sprawach o sygn. akt II FSK 2416/20 oraz II FSK 2417/20, dot. wymiany udziałów, w której bierze udział spółka z o.o. w organizacji. NSA stwierdził, iż nie ma prawnych przeszkód, aby spółka w organizacji nie mogła uczestniczyć w neutralnej podatkowo wymianie udziałów. NSA spór rozstrzygnął głównie na gruncie przepisów ksh oraz w oparciu o wykładnię celowościową przepisów podatkowych. Zdaniem NSA opieranie się jedynie na wykładni językowej – co czyniły organy podatkowe oraz sądy I instancji – prowadzi do sprzecznych konkluzji z celami Dyrektywy Rady 2009/133/WE.
– Istotą sporu w przedmiotowej sprawie było rozstrzygnięcie, czy osoba fizyczna może skorzystać ze zwolnienia w PIT z tytułu wymiany udziałów, o którym mowa w art. 24 ust. 8a ustawy o PIT, w sytuacji gdy na początkowym etapie tej wymiany uczestniczy spółka kapitałowa w organizacji. Niestety dotychczas organy podatkowe oraz sądy, powołując się na wykładnię językową przepisów oraz na wcześniejsze orzecznictwo NSA stwierdzały, iż przepis art. 24 ust. 8a ustawy o PIT znajduje zastosowanie tylko wówczas, gdy w wymianie od samego początku uczestniczyły już istniejące, wskazane w tej ustawie podmioty, a nie spółka kapitałowa w organizacji. Organy podatkowe oraz sądy opierały swoje stanowisko m.in. na tym, że w załączniku nr 3 ustawy o PIT oraz w załączniku I część A do Dyrektywy Rady 2009/133/WE obok spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej nie było wymienionej formy tych spółek w organizacji – przypomina Rafał Sikora, konsultant w Thedy & Partners.
W wydanych wyrokach NSA nie zgodził się ze stanowiskiem organów podatkowych i stwierdził m.in. że między spółką z o.o. w organizacji a spółką z o.o. zachodzi tożsamość podmiotowa i w stosunkach między nimi istnieje zasada kontynuacji, co oznacza, że nie można ich traktować jako osobne byty prawne. Co więcej, z tego powodu, że forma spółki z o.o. obejmuje jej formę inicjalną, czyli spółkę z o.o. w organizacji, to brak tej drugiej w załączniku nr 3 ustawy o PIT oraz w załączniku I część A do Dyrektywy Rady 2009/133/WE nie ogranicza neutralności wymiany udziałów ze spółką z o.o. w organizacji. Zdaniem NSA celem implementacji Dyrektywy Rady 2009/133/WE, której wyrazem jest m.in. art. 24 ust. 8a ustawy o PIT, było zapewnienie neutralności wymianie udziałów, a nie stworzenie przepisów ją ograniczających.
– Wyroki NSA są o tyle ważne, gdyż potwierdzają one istotność stosowania wykładni celowościowej oraz systemowej podczas interpretowania prawa unijnego oraz polskich regulacji podatkowych m.in. w sytuacji, gdy polskie regulacje interpretowane dosłownie mogą dawać rezultaty niezgodne z celami regulacji unijnych. Co więcej, takie sprawy – często dotyczące wielomilionowych zobowiązań podatkowych – dotykają bezpośrednio podatników, czyli osoby fizyczne. Dlatego też przyjęcie stanowiska prezentowanego przez organy podatkowe – niezgodnego m.in. z celem Dyrektywy oraz z przepisami kodeksu spółek handlowych – doprowadzałoby do ekonomicznego „unicestwiania” tychże osób – wskazuje Lesław Mazur, radca prawny, doradca podatkowy, wspólnik w Thedy & Partners.