Gminy trochę na własne życzenie tracą dochody
Większość działań podejmowanych przez gminy w zakresie zwiększania dochodów własnych była nieskuteczna lub obarczona nieprawidłowościami, takimi jak naliczanie podatków lokalnych w niewłaściwej wysokości lub za niewłaściwy okres – wynika z raportu NIK.
Według danych GUS, dochody własne gmin wzrosły ogólnie w kraju z 113,5 mld zł w 2019 r., a w 2022 roku osiągnęły poziom 145,8 mld zł w 2022 r. Mimo tego, w latach 2019-2022 zidentyfikowano problemy, takie jak wzrost kosztów realizacji zadań publicznych, obciążanie gmin nowymi zadaniami, wzrost płacy minimalnej, zmiany w podatku dochodowym od osób fizycznych, pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie, które mogły wpłynąć na pogorszenie sytuacji finansowej gmin.
– Skuteczność pozyskiwania dochodów własnych ma kluczowe znaczenie dla samodzielności ekonomicznej gmin – uważa w swoim raporcie NIK. Raport wskazuje, że gminy powinny podejmować działania, takie jak zasadne pobieranie opłat lokalnych, monitorowanie bieżącego spływu należności, terminowa windykacja należności, a także racjonalne stosowanie ulg i zwolnień. Ponadto, Izba zachęca gminy do przyciągania nowych mieszkańców, zapobiegania depopulacji oraz promowania rozwoju społecznego i gospodarczego – zauważa Paweł Wyporski, doradca podatkowy, menedżer w Thedy & Partners.
Kontrola NIK przeprowadzona była w 28 gminach i wykazała, że choć dochody własne wzrosły we wszystkich gminach, aż 86% z nich popełniło nieprawidłowości w ustalaniu, pobieraniu i egzekwowaniu tych dochodów. Zauważono również, że w większości gmin zwiększał się udział dochodów własnych w dochodach ogółem. Jednak, w niektórych gminach udział ten spadł.
Kontrola wykazała również nieprawidłowości w wymierzaniu i pobieraniu podatków i opłat lokalnych w 26 gminach oraz braki w kontroli podatkowej u podatników.
Znaczna część gmin miała problem z egzekwowaniem zaległości z tytułu dochodów własnych, a 89% badanych umów dzierżawy i najmu nieruchomości zawierało zapisy zabezpieczające interesy gmin, jednak w pewnych przypadkach nieprawidłowości w tym zakresie były stwierdzane.
– Raport NIK wskazuje na potrzebę skutecznych działań gmin w celu zwiększenia dochodów własnych, jednocześnie identyfikując obszary, gdzie popełniane są błędy czy nieprawidłowości, a także proponując pewne dobre praktyki, takie jak spisanie zasad postępowania z wpływającymi do urzędu odpisami aktów notarialnych czy przeprowadzanie skutecznych kontroli podatkowych – podsumowuje Paweł Wyporski.